Niedawno ukazała się znakomita książka „Trening umiejętności wychowawczych" autorstwa Małgorzaty Całusińskiej i Wojciecha Malinowskiego. Autorzy pokazują, jakie cechy powinni posiadać rodzice, by byli dla swoich dzieci dobrymi przewodnikami po zmieniającym się świecie.

Według autorów, do zadań rodziców należy budowanie bezpiecznej relacji z dzieckiem, które poczuje, że może stworzyć związek z bliskimi osobami. Bez pracy nad sobą nie można pomóc dziecku przejść przez wszystkie kryzysy i etapy rozwojowe. Świadome rodzicielstwo to przede wszystkim wiedza o tym, że jest się odpowiedzialnym za wychowanie swojego dziecka. W wychowaniu niezbędna jest konsekwencja i bycie przykładem tego, co próbuje się przekazać. Autorzy w prosty sposób wyjaśniają mechanizmy psychologiczne rządzące postawami rodziców wobec dziecka, a także stylem wychowania: autokratycznym, demokratycznym i liberalnym. Z tych stylów wynikają następujące postawy: akceptująca, współdziałająca, uznająca prawa dziecka, postawa dawania mu rozumnej swobody, ale też odtrącająca, unikająca, nadmiernie wymagająca i nadmiernie chroniąca.

Co mogę dać mojemu dziecku?

Dzisiaj coraz więcej rodziców zapomina, że najcenniejszym skarbem, jaki mogą świadomie ofiarować dziecku, jest czas. Miarą miłości jest to, czy rodzic chce i znajduje czas dla dziecka, a podstawą kształtowania się psychiki młodego człowieka -  to, w jaki sposób jest zbudowany związek jego rodziców i relacje z rodzeństwem. Każda rodzina ma charakterystyczny dla siebie styl, sposób życia wewnątrz, wyrażania uczuć i stosunku do osób z zewnątrz.

Zasoby dziecka

Jean Piaget, jeden z najwybitniejszych psychologów i znawców tematyki rozwoju, nazwał dorastanie stopniowym poszerzaniem wiadomości. Dorośli przypisują dziecku określone cechy, których zakres jest następnie poszerzany przez środowisko i rówieśników. W ten sposób kształtuje się osobowość - każdy człowiek utwierdza się w przekonaniu, że należy do określonego typu ludzi. Autorzy podkreślają za Piagetem, że równowaga emocjonalna jest bardzo ważnym aspektem wzrostu świadomości. Zasobami dziecka są przede wszystkim jego umiejętności i zdolności, które wyrażają się w pięciu obszarach: rozwoju poznawczym, społeczno-emocjonalnym, językowym, a także rozwoju motoryki małej (jest to zdolność do korzystania z małych mięśni, zwłaszcza dłoni i palców) i dużej (zdolność do poruszania rąk i nóg).

Rozsądne granice i odczytywanie emocji

Jasne i precyzyjne wyznaczanie granic to przede wszystkim zadanie rodziców. Zdrowe granice służą kształtowaniu charakterów i woli u dzieci, ale też scalają rodzinę i dają jej solidne podstawy oraz poczucie bezpieczeństwa. Autorzy przytaczając wypowiedzi ekspertów, między innymi o tym, że granice pomagają nam odkryć to, kim jesteśmy. Co ważne, według nich rodzice powinni szanować emocje dziecka - również po to, by zrozumieć jego myślenie i nawiązać z nim kontakt. Dzieciom zawsze należy pozwalać na wyrażenie swoich uczuć. Płynność i równowaga emocjonalna zapewniają zdrowie psychiczne. Jest to bardzo istotne sformułowanie, zwłaszcza wtedy, gdy trzeba jasno formułować nakazy i zakazy wobec dziecka, a także jego prawa i obowiązki. Dziecko czuje się wtedy pewnie. Autorzy przypominają -  brak solidnego gruntu i pewności między dzieckiem a środowiskiem powoduje, że ciągle odczuwa ono niepokój. A ten wyraża się w chwiejności emocjonalnej, płaczliwości, nieśmiałości, agresywności czy fobii szkolnych. Lektura książki dostarcza informacji o zagrożeniach, jakie w trakcie rozwoju napotyka dziecko. Większość rodziców potrafi określić, gdzie znajduje się ich źródło: telewizja, Internet i reklama. I przypominają, że jeśli rodzic uczy czegoś dziecko, to sam musi to robić i świecić przykładem.

Mały człowiek w wielkim świecie

Lektura książki dostarcza rodzicom, nauczycielom i terapeutom dużą dawkę solidnie przedstawionej wiedzy. Pomaga im zbudować rusztowanie pod wszechstronny rozwój dziecka, podkreśla rolę komunikacji w rodzinie i zabawy w życiu malucha. Podpowiada, jak pomóc dziecku zbudować jego wewnętrzną siłę, silne poczucie własnej wartości i odwagę w odkrywaniu świata. Każdy rozdział zawiera część teoretyczną i praktyczną. Część praktyczna to ćwiczenia, jakie mogą wykonywać rodzice samodzielnie bądź też z dzieckiem lub w grupie. Wiele z nich nadaje się tylko do wykorzystania w terapii z psychologiem, ale niektóre można wykonać w domu i określić swoją postawę oraz popełniane błędy. Książka, przynajmniej w części teoretycznej, jest bogatym źródłem sprawdzonej wiedzy na temat wychowania i pomaga spojrzeć na świat oczami małego człowieka. Choćby z tego powodu - warto ją przeczytać.

Aleksandra Rzeszowska

Małgorzata Całusińska, Wojciech Malinowski, Trening umiejętności wychowawczych,  Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2012, s.280 + płyta CD.