Wczesne dzieciństwo i wiek szkolny to czas intensywnego rozwoju emocjonalnego i społecznego. Dziecko chłonie świat wszystkimi zmysłami, reaguje na zmiany w otoczeniu, kształtuje relacje z rówieśnikami i dorosłymi. Choć wiele trudnych zachowań bywa częścią naturalnego dojrzewania, niektóre sygnały powinny wzbudzić niepokój – mogą bowiem świadczyć o zaburzeniach, z którymi dziecko samo sobie nie poradzi. W takich przypadkach kluczowa okazuje się rola dorosłych – ich czujność, obserwacja i gotowość, by sięgnąć po pomoc specjalisty. Jak zatem rozpoznać moment, w którym warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym?

Gdy zachowanie dziecka nagle się zmienia – pierwszy sygnał alarmowy

Dzieci są mistrzami ekspresji emocjonalnej – często głośno wyrażają radość, frustrację, lęk czy złość. To naturalna część rozwoju. Problem pojawia się, gdy dziecko zaczyna zachowywać się inaczej niż dotąd – staje się wycofane, przestaje mówić w przedszkolu, nie chce wychodzić z domu lub przeciwnie – reaguje agresją i krzykiem na najmniejszy bodziec. Nagłe, nieadekwatne do sytuacji zmiany mogą być oznaką problemu, z którym nie potrafi sobie poradzić. Utrata zainteresowań, izolacja społeczna, drażliwość, zaburzenia snu – to wszystko są sygnały, które powinny skłonić dorosłego do rozmowy i obserwacji.

Niepokojące są także zmiany w codziennym funkcjonowaniu – nagła niechęć do przedszkola czy szkoły, utrata apetytu, nocne moczenie się u dziecka, które wcześniej nie miało tego problemu, czy trudności z koncentracją, które utrudniają naukę.

Lęki i emocje, które wymykają się spod kontroli

Strach przed ciemnością, lęk przed rozstaniem z rodzicami, marudzenie przed pójściem do przedszkola – to częste zjawiska w okresie rozwojowym. Ale jeśli lęk zaczyna dominować w codzienności dziecka, paraliżuje je, utrudnia naukę, kontakty społeczne i sen – warto sięgnąć po wsparcie psychologiczne. Lęki, które nie mijają, lecz narastają, mogą prowadzić do zaburzeń lękowych, a te z kolei do unikania sytuacji społecznych i pogłębiającej się izolacji.

Podobnie rzecz ma się z niekontrolowanymi wybuchami złości czy histerii – jeśli dziecko regularnie reaguje w ten sposób, nie potrafi się wyciszyć i ma trudność z regulacją emocji, psycholog pomoże zidentyfikować przyczynę i wypracować skuteczne strategie radzenia sobie.

Kiedy dziecko przeżywa stratę, zmianę lub traumę

Nie każda trudność emocjonalna musi być wynikiem długotrwałych procesów wewnętrznych. Czasem wystarczy jedno doświadczenie, które burzy poczucie bezpieczeństwa: rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby, zmiana szkoły, przeprowadzka, choroba w rodzinie. Nawet wydarzenia, które dorosłym wydają się „niegroźne”, dla dziecka mogą być emocjonalnie obezwładniające. Psycholog dziecięcy pomoże wtedy zrozumieć, co dzieje się z emocjami dziecka, i nauczy je, jak o nich mówić oraz jak z nimi żyć.

Nie chodzi o to, by każde trudne wydarzenie było od razu powodem do terapii – ale jeśli po kilku tygodniach od sytuacji stresowej dziecko nadal jest przygnębione, rozdrażnione, nie potrafi spać lub wykazuje oznaki regresu, kontakt ze specjalistą może zapobiec poważniejszym konsekwencjom emocjonalnym.

Zaburzenia rozwoju i problemy adaptacyjne

Niepokój rodziców często budzą także opóźnienia w rozwoju mowy, trudności w relacjach rówieśniczych, nadmierne pobudzenie lub przeciwnie – apatia i brak reakcji emocjonalnych. Choć każde dziecko rozwija się w swoim tempie, są pewne normy rozwojowe, których zaburzenie może świadczyć o potrzebie diagnozy. Dziecko, które nie mówi, unika kontaktu wzrokowego, nie reaguje na swoje imię lub nie wykazuje zainteresowania zabawą z rówieśnikami – powinno zostać skonsultowane z psychologiem lub psychologiem rozwojowym.

Wielu rodziców ignoruje sygnały, tłumacząc je charakterem dziecka – „on po prostu nie lubi ludzi”, „ona jest bardzo wrażliwa”. Tymczasem takie objawy mogą wskazywać na spektrum autyzmu, zaburzenia przetwarzania sensorycznego czy inne trudności wymagające specjalistycznego podejścia.

Trudności w szkole i przedszkolu – nie tylko kwestia wychowania

Gdy nauczyciel lub wychowawca zgłasza niepokojące obserwacje – warto je potraktować poważnie. Zdarza się, że to właśnie szkoła lub przedszkole jako pierwsze dostrzega problem – dziecko nie nawiązuje kontaktów, jest agresywne, nie reaguje na polecenia, odmawia udziału w zajęciach. Rodzice często bagatelizują te sygnały, wierząc, że w domu „wszystko jest w porządku”, ale to w grupie rówieśniczej najczęściej ujawniają się trudności społeczne, emocjonalne lub adaptacyjne.

Warto wtedy współpracować z nauczycielami, pedagogiem szkolnym lub przedszkolnym i rozważyć wspólną konsultację z psychologiem. Wczesna reakcja może znacząco poprawić komfort psychiczny dziecka i zapobiec pogłębianiu się problemu.

Kiedy nie czekać ani dnia dłużej – objawy wymagające natychmiastowej interwencji

Choć wiele problemów psychologicznych rozwija się stopniowo, są też objawy, które powinny skłonić do natychmiastowego działania. Należą do nich myśli samobójcze, samookaleczenia, gwałtowne i nieadekwatne reakcje emocjonalne, niepokojące treści w rysunkach i wypowiedziach dziecka (np. „wszyscy mnie nienawidzą”, „chciałbym zniknąć”), silne zaburzenia jedzenia, długotrwała bezsenność oraz agresja wobec siebie lub innych.

W takich sytuacjach nie wolno czekać – należy jak najszybciej skonsultować się z psychologiem dziecięcym lub psychiatrą, a w razie potrzeby zgłosić się do najbliższej poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży.

Dodatkowe informacje o wczesnych objawach, które mogą wskazywać na zaburzenia psychiczne u dzieci, znajdziesz pod adresem: https://babygo.pl/blog/jak-rozpoznac-pierwsze-objawy-zaburzen-psychicznych-u-dziecka

Jak rozmawiać z dzieckiem, które potrzebuje wsparcia?

Rozmowa z dzieckiem o jego emocjach nie musi być trudna, jeśli podejdziemy do niej z empatią i uważnością. Nie pytaj „czemu tak się zachowujesz?”, ale raczej „czy coś cię martwi?”, „czy chcesz porozmawiać?”, „co się stało, że dziś jesteś taki cichy?”. Dziecko musi wiedzieć, że może mówić o swoich uczuciach bez lęku przed oceną.

Czasem wystarczy, że ktoś dziecko wysłucha i potraktuje jego emocje poważnie. Psycholog nie „naprawia” dziecka – on uczy je, jak poradzić sobie z tym, co trudne. A dla wielu dzieci – to pierwszy krok do odzyskania spokoju, bezpieczeństwa i radości.

Materiał sponsorowany.